► Η αναπαράσταση με τον λόγο χώρων, προσώπων, αντικειμένων, φαινομένων κ.λπ.
- Η περιγραφή ως είδος κειμένου συνδέεται με το χώρο.
- Ακολουθεί πορεία από το γενικό στο ειδικό, από γενικές εικόνες σε λεπτομερειακές. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΑ
Οργανώνεται:
α. με βάση ένα σταθερό σημείο περιγραφής, όταν ο συγγραφέας μένει ακίνητος και από εκεί περιγράφει το χώρο.
β. με βάση την κίνηση προς ένα τέρμα (το σημείο περιγραφής δεν είναι σταθερό):
– από μακριά πάμε κοντά
– από βόρεια πάμε νότια κτλ.
– από πάνω προς τα κάτω και το αντίστροφο.
Η επιλογή του υλικού μιας περιγραφής εξαρτάται:
• από την οπτική γωνία, τη θέση δηλαδή αυτού που περιγράφει στο χώρο
• από την ιδιαίτερη προσωπικότητα, το χαρακτήρα του
• από τη σκοπιά που αντιμετωπίζει τα γεγονότα.



Προσδιορισμός του αντικειμένου και σκοπός της περιγραφής του. Η θέση του στο χώρο και το χρόνο. Οι ιδιότητές του: σχήμα, χρώμα, διαστάσεις. Τα συστατικά του στοιχεία και οι επιμέρους λεπτομέρειες. |
- Ακριβώς αντίστροφη πορεία ακολουθεί η επαγωγική διάρθρωση των λεπτομερειών.
- Άλλες μέθοδοι οργάνωσης των λεπτομερειών είναι:
- η τοπική διάρθρωση (από πάνω προς τα κάτω, από μέσα προς τα έξω, από κοντά προς τα μακριά ή και τα αντίθετα),
- η αξιολογική παρουσίαση (π.χ. από το σπουδαίο στο ασήμαντο, από το πρωτεύον στο δευτερεύον, κ.λπ.)
Παράγοντες που καθορίζουν την ακρίβεια και τη σαφήνεια είναι:
Η επιλογή των κατάλληλων λεκτικών συνόλων για τη μεγαλύτερη δυνατή πιστότητα των γνωρισμάτων του περιγραφόμενου αντικειμένου.
Η επιλογή των κατάλληλων λεπτομερειών και η σωστή οργάνωσή τους.
Η καθαρή τους τοποθέτηση μέσα στο χώρο και το χρόνο.
Η σαφήνεια στην έκφραση.
Η αναφορική (κυριολεκτική) λειτουργία της γλώσσας.
Οι χρήση ορθών γραμματικών και συντακτικών δομών στον λόγο.
Αρετές που πρέπει να διαθέτει το «υποκείμενο» της περιγραφής:
Οξεία παρατηρητικότητα, ώστε να εντοπίζει τα γνωρίσματα του περιγραφόμενου αντικειμένου.
Αφαιρετική ικανότητα, για να επιλέγει τα σημαντικότερα από τα γνωρίσματα αυτά.
Οργάνωση, προκειμένου να τα ιεραρχεί σωστά.
Γλωσσική ικανότητα, για να τα παρουσιάζει με σαφήνεια.


Η περιγραφή ενός χώρου / κτηρίου εξαρτάται από την οπτική γωνία του υποκειμένου και διαμορφώνεται ως εξής:
- τοποθέτηση στο χώρο και στο χρόνο
- εξωτερική περιγραφή
- εσωτερική περιγραφή
- περιγραφή της χρήσης του συγκεκριμένου χώρου / κτιρίου
ΕΙΔΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
νεόκτιστος/-η/-ο= αυτός που έχει χτιστεί πρόσφατα, ΣΥΝ: νεόδμητος. νεοκλασικό (το) = το κτίσμα που έχει οικοδομηθεί σύμφωνα με τα πρότυπα του νεοκλασικισμού πατροπαράδοτος/-η/-ο = αυτός που έχει κληρονομηθεί από τους προγόνους, ΣΥΝ: πατρογονικός, παραδοσιακός. διατηρητέο (το) = κτίσμα το οποίο, σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, αποτελεί δείγμα της πολιτιστικής κληρονομιάς και απαγορεύεται να κατεδαφιστεί περίτεχνος/-η/-ο = αυτός που έχει φτιαχτεί με μεγάλη τέχνη, ΣΥΝ: αριστοτεχνικός, καλοφτιαγμένος, καλοδουλεμένος. καλαίσθητος/-η/-ο = αυτός που φανερώνει καλαισθησία, λεπτό γούστο, ΣΥΝ: καλόγουστος. περίοπτος/-η/-ο = αυτός που είναι ορατός από όλες τις πλευρές, ΣΥΝ: περίβλεπτος. περίβολος (ο) = κατασκευή με την οποία περιβάλλεται ένας χώρος, ΣΥΝ: τοίχος, μάντρα, φράχτης / ο χώρος που περικλείεται από την κατασκευή αυτή, ΣΥΝ: αυλή. περιτοίχισμα (το) = ο τοίχος που χτίζεται γύρω από ένα χώρο, ΣΥΝ: περίβολος, περίφραξη. κιγκλίδωμα (το) = σειρά από κάγκελα, με τα οποία περιφράσσεται ένας χώρος, ΣΥΝ: κάγκελα, περίφραξη. φεγγίτης (ο) = άνοιγμα σε ψηλό σημείο τοίχου ή στην οροφή, για να φωτίζεται κλειστός χώρος. πρασιά (η) = χώρος, συνήθως φυτεμένος, που βρίσκεται μπροστά από κτίσμα / βραγιά. γειτνιάζω= βρίσκομαι δίπλα / κοντά σε κάτι, ΣΥΝ: γειτονεύω, συνορεύω. |
Παράδειγμα:
Ο Αϊ-Γιώργης του Πατσιανού
Κάτω από το χωριό [του Πατσιανού], μέσα στο λιόφυτο, συναντούμε μια εκκλησιά, όχι μεγαλύτερη από δωμάτιο σπιτιού. Είν’ ένας βυζαντινός Αϊ-Γιώργης. 0 μισός βρίσκεται θεμελιωμένος απάνω σ’ ένα βράχο που οι βροχές και τα νεροπάρματα τον έχουνε σκάψει από κάτω κι έχει κλονιστεί και γέρνει. Μαζί του γέρνει κι ολόκληρο το εκκλησιδάκι. Μια βαθιά ρωγμή από πάνω ως κάτω, που διακλαδώνεται σ’ άλλες μικρότερες, απειλεί να το κόψει στα δύο. Ίσως τον ερχόμενο χειμώνα να ξεκολλήσει ο βράχος από τη θέση του παρασέρνοντας και το μισό χτίσμα.
Η εικόνα του σπιτιού που καταρρέει εγκαταλειμμένο γεννά πάντα θλίψη. Είν’ ο θάνατος μιας οικογένειας που συντελείται μπρος στα μάτια σου. Η εικόνα όμως της εκκλησιάς που στερήθηκε τις φροντίδες των ανθρώπων και παραδόθηκε ανυπεράσπιστη στην καταλυτική δύναμη του καιρού και των στοιχείων της φύσης αναδίνει μια πολλαπλή τραγικότητα. […]
0 Αϊ-Γιώργης του Πατσιανού είναι ένα υποψήφιο ερείπιο. Γαντζωμένος απάνω στο βράχο που τόνε στήριζε τόσους αιώνες και τώρα τόνε τραβά στο χαμό, μόνος στην ερημιά του, ανάμεσα στις παμπάλαιες ελιές, που βογκούν από βάναυσα ραπίσματα του αέρα, υπομένει καρτερικά τη μοίρα του.
Η πόρτα του είναι ανοιχτή. Μέσα ένας σωρός ασβέστη πιάνει το μισό χώρο. Να σκεφτήκανε τάχα κάποτε την επισκευή ή κάποιος χρησιμοποίησε το ξωκλήσι για ιδιωτική αποθήκη; Ό,τι και να ’γινε, ο ασβέστης με τον καιρό και τη βροχή πέτρωσε και μεταβλήθηκε σε μια συμπαγή μάζα.
Οι τοίχοι είναι μαυρισμένοι και μουχλιασμένοι, με ιστούς από μορφές λαϊκής τέχνης, έχουνε ξεθωριάσει και ξεφτίσει. Η υγρασία που ανεβαίνει από τα θεμέλια, τα νερά που μπαίνουν από τις σκισμές, δουλεύουνε με γοργό ρυθμό να σβήσουνε τα χρώματα και τις γραμμές. Έχεις την εντύπωση πως οι ζωγραφισμένοι Άγιοι αποσύρονται ένας ένας, εγκαταλείποντας το ετοιμόρροπο χτίσμα. […] Στ’ αυλιδάκι της εκκλησιάς η γη χωνεύει τα κόκαλα των «κεκοιμημένων». Η ίδια εγκατάλειψη κι εδώ. Μόνο ένας τάφος διατηρεί ακόμη τον ξύλινο σταυρό του. Σε δυο τρία μέρη το χώμα, καθώς είν’ ελαφρά υψωμένο, σε κάνει να υποθέσεις πως κάτω απ’ αυτό έχει αποτεθεί κάποιος νεκρός. Ποιος; Πότε; Η φροντίδα της μνήμης έχει αφεθεί στο Θεό. […]
1. λιόφυτο: ελαιώνας,
2. νεροπάρματα: ενν. το νερό που κατεβαίνει ορμητικά από το βράχο,
3. ραπίσματα: χτυπήματα,
4. των κεκοιμημένων: των νεκρών.
Γ. Μανούσακας, Οδοιπορικό στα Σφακιά
Όταν θέλουμε να περιγράψουμε έναν άνθρωπο, συνήθως αναφέρουμε τα τυπικά (αναλλοίωτα) χαρακτηριστικά του (ύψος, χρώμα ματιών, σχήμα προσώπου), καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τον διαφοροποιούν από άλλα άτομα.
ΕΙΔΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Παράδειγμα:
“Ο Χ. ήταν ένα αγόρι ηλικίας δεκαέξι ετών, μεσαίου αναστήματος και κοκαλιάρης. Με μια πρώτη ματιά έμοιαζε με ένα απλό καθημερινό αγόρι, ίσως και βαρετό. Με τα κοντά, καστανόξανθα, ανάκατα μαλλιά του, το μικρό πρόσωπο και τα λεπτά χαρακτηριστικά, που τον έκαναν να μοιάζει μικρότερο σε ηλικία απ’ όσο πραγματικά ήταν. Μόνα έντονα χαρακτηριστικά στο πρόσωπό του, τα πυκνά, σκούρα φρύδια του και τα μεγάλα σκούρα αμυγδαλωτά μάτια του. Μάτια μυστηριώδη και αινιγματικά, που άλλοτε φανέρωναν φόβο, άλλοτε αγωνία, αλλά συνήθως αστείρευτη περιέργεια και διεισδυτικότητα, τόση που όταν σε κοιτούσε, ένιωθες πως μπορούσε ολότελα να σε διαβάσει.
Ο Χ. δε μιλούσε πολύ˙ μονάχα αν το απαιτούσε η περίσταση. Δεν ήταν όπως τα άλλα συνομήλικά του αγόρια. Κλειστός και πάντα μελαγχολικός, ευγενικός με όλους και συνεχώς ανήσυχος μήπως κάτι πει και τους πληγώσει. Απόμακρος και λάτρης της μοναξιάς, σπάνια επιζητούσε τη συντροφιά των φίλων του. Προτιμούσε να περνά τις μέρες του μόνος, αναλογιζόμενος την κατάσταση που επικρατεί στον κόσμο. Αυτό το φαινομενικά τόσο ήσυχο και απαθές έφηβο αγόρι, μέσα του έβραζε. Ήθελε όσο τίποτα άλλο να αλλάξει τον κόσμο. Γνώριζε, όμως, καλά ότι προκειμένου να επιφέρει μια επανάσταση, έπρεπε πρώτα να καταπολεμήσει τη δική του μεγάλη αδυναμία. Έπρεπε να σταματήσει να φοβάται να δείξει αυτά που πραγματικά ένιωθε, έπρεπε να αρχίσει να λέει αυτά που πραγματικά σκεφτόταν, όσο κι αν αυτό πλήγωνε κάποιους ανθρώπους. Έπρεπε να γίνει επιτέλους πρωταγωνιστής στη ζωή του και να πάρει την κατάσταση στα χέρια του.
Και ήταν αποφασισμένος να το καταφέρει. Τίποτα άλλο δεν τον ένοιαζε… “
πηγή: http://piramatikoneiroland.blogspot.com/2012/04/blog-post_28.html
Ακολουθούμε την εξής διαδικασία:
- αναφέρουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του πίνακα ή του έργου τέχνης.
- περιγράφουμε τις λεπτομέρειες και δίνουμε έμφαση στις σημαντικότερες από αυτές.
- εντάσσουμε το έργο σε τεχνοτροπίες, σχολές και καλλιτεχνικά ρεύματα.
Παράδειγμα:
Γκουέρνικα

Ο πιο γνωστός του πίνακας ζωγραφικής είναι η Γκουέρνικα (Guernica), που απεικονίζει στιγμές από τον εμφύλιο πόλεμο στην πατρίδα του, την Ισπανία. Είναι ένας πολύ μεγάλος πίνακας, μεγαλύτερος απ΄τον τοίχο ενός συνηθισμένου δωματίου. Έχει διαστάσεις 3,5 μέτρα ύψος και 7,8 μέτρα μήκος.
Η Γκουέρνικα δείχνει τα βάσανα και τις συμφορές του πολέμου.
Ο πίνακας ζωγραφίστηκε από τον Πάμπλο Πικάσο το 1937. Ο ζωγράφος ήταν εξαιρετικά ταραγμένος από τον εμφύλιο πόλεμο που σπάραζε την πατρίδα του, την Ισπανία. Μαθαίνοντας το βάρβαρο αεροπορικό βομβαρδισμό της μικρής πόλης Γκουέρνικα, ένοιωσε φρίκη. Ο Πικάσο ζωγράφισε αυτό τον πίνακα για να δείξει πόσο απαίσιος και καταστροφικός είναι ο πόλεμος, και του ΄δωσε τ΄όνομα της πόλης.
Μια γυναίκα κρατάει το νεκρό παιδί της στην αγκαλιά και κλαίει απελπισμένη. Ένα άλογο πισωπατάει σφαδάζοντας καθώς μια λόγχη του τρυπάει το κορμί. Ένας άνδρας πεθαίνει με το σπασμένο σπαθί του στο χέρι. Δεξιά, μια γυναίκα, που τα ρούχα της έχουν πάρει φωτιά, πέφτει από ένα σπίτι που καίγεται. Όλα φαίνονται τσακισμένα και παραμορφωμένα.
Αυτή η εικόνα δεν είναι πολύχρωμη. Έχει μόνο μαύρο, άσπρο και γκρίζο. Ίσως ο ζωγράφος θεώρησε ότι η ομορφιά των χρωμάτων δεν ταίριαζε σ΄ ένα τόσο τραγικό θέμα. Μπορείς να δεις ότι τα περισσότερα ζώα και άνθρωποι έχουν ανοιχτό το στόμα σα να βγάζουν κραυγές πόνου. Ο ζωγράφος τα ΄κανε όλα να μοιάζουν κομματιασμένα, στραβωμένα κι άσχημα.
πηγή: https://blogs.sch.gr/15dimlar/1325-2/
Discover more from Philologist-ina
Subscribe to get the latest posts to your email.