Μεταπηδήστε στο περιεχόμενο

Επίθετα

Επίθετα σε -ος, -η, -ο

Σύμφωνα με το έντιμος, έντιμη, έντιμο κλίνονται:

α) τα επίθετα άδικος, βέβαιος, ελεύθερος, επιπόλαιος, ταπεινός κ.ά. και

β) οι μετοχές της παθητικής φωνής σε –ος, -η, -ο, π.χ. διαβασμένος, γραμμένος, κουρασμένος κ.ά.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1.Ο τόνος σχεδόν πάντοτε παραμένει στην ίδια συλλαβή. Όμως, σε ορισμένες περιπτώσεις, στη γενική του ενικού και του πληθυντικού και στην αιτιατική του πληθυντικού αριθμού των προπαροξύτονων επιθέτων, κυρίως σε στερεότυπες εκφράσεις λόγιας προέλευσης ή σε τυπικό ύφος, ο τόνος μετακινείται στην παραλήγουσα, π.χ. Επίλυση διαφόρων (αντί διάφορων) ζητημάτων. Η μετακίνηση του τόνου στη γενική του ενικού και στη γενική και αιτιατική του πληθυντικού θεωρείται κανονική, όταν το επίθετο χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό, π.χ. Ρώτησε τον γιατρό για την πορεία της υγείας του αρρώστου (αντί άρρωστου).

2.Τα επίθετα που το θέμα τους λήγει σε και μερικά επίθετα των οποίων το θέμα λήγει σε φωνήεν σχηματίζουν σε ορισμένες περιπτώσεις, συνήθως σε στερεότυπες εκφράσεις λόγιας προέλευσης, το θηλυκό με κατάληξη -α, π.χ. Οι βουλευτές της αριστεράς (αντί αριστερής). Καθαρά(αντί καθαρή) Δευτέρα.

3. Ορισμένα επίθετα, που δηλώνουν εθνική προέλευση, παρουσιάζονται στον λόγο με διαφορετικό τονισμό, π.χ. Βουλγάρικο τυρί, αλλά και Ο βουλγαρικός στρατός. Η αμερικάνικη κυριαρχία, αλλά και Η αμερικανική βοήθεια. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις το επίθετο που τονίζεται στη λήγουσα συναντάται σε τυπικό ύφος.

Επίθετα σε -ος, -α, -ο

Σύμφωνα με το νέος-νέα-νέο κλίνονται τα αιώνιος, γκρίζος, καινούριος, μοντέρνος, σκούρος, καθώς και τα επίθετα που λήγουν στα επιθήματα -ούχος, -φόρος, -ούργος, π.χ. συνταξιούχος, νικηφόρος, πανούργος κ.ά.

Σύμφωνα με το κρύος – κρύα- κρύο κλίνονται τα άδειος, αστείος, σπάνιος, τεράστιος κ.ά.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1.Στον τονισμό των επιθέτων σε –ος, -α, -ο ο τόνος παραμένει σε όλες τις πτώσεις κανονικά στην ίδια συλλαβή. Όμως στη γενική του ενικού και πληθυντικού, καθώς και στην αιτιατική του πληθυντικού αριθμού, στα προπαροξύτονα επίθετα, σε ορισμένες περιπτώσεις, κυρίως σε τυπικό ύφος, ο τόνος μετακινείται στην παραλήγουσα, π.χ. Ανακάλυψη πλουσίων (αντί πλούσιων) κοιτασμάτων. Η μετακίνηση του τόνου στη γενική του ενικού και στη γενική και αιτιατική του πληθυντικού θεωρείται κανονική, όταν το επίθετο χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό, π.χ. Είναι υπάλληλος του Δημοσίου.

2.Ορισμένα επίθετα της κατηγορίας αυτής, όπως τα βόρειος, έγγειος, ειδοποιός, νότιος, χρησιμοποιούνται στον λόγο και ως δικατάληκτα, με τους τύπους του θηλυκού να συμπίπτουν με τους τύπους του αρσενικού, π.χ. Η Βόρειος Αμερική, αλλά και Η Βόρεια Αμερική. Το επίθετο ειδοποιός χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά στη στερεότυπη έκφραση η ειδοποιός διαφορά.

Επίθετα σε -ος, -ια, -ο

Σύμφωνα με το γλυκός-γλυκιά-γλυκό κλίνονται τα γνωστικός, ελαφρός, φτωχός (οξύτονα), φρέσκος (παροξύτονο), βρόμικος (προπαροξύτονο) κ.ά.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Τα περισσότερα από τα επίθετα της ομάδας αυτής, όταν χρησιμοποιούνται σε τυπικό ύφος, σχηματίζουν το θηλυκό του ενικού αριθμού με κατάληξη αντί -ια και κλίνονται όπως το θηλυκό της ομάδας των επιθέτων σε -ος, -η, -ο, π.χ. Έχει μια κακιά πεθερά, αλλά Διήνυσε μια κακή πορεία.

Επίθετα σε -ύς, -ιά, -ύ, σε –ύς, -εία, -ύ και σε -ής, -ιά, -ί

Σύμφωνα με το βαθύς-βαθιά-βαθύ κλίνονται τα βαρύς, ελαφρύς, μακρύς, παχύς, φαρδύς κ.ά.

Σύμφωνα με το ταχύς-ταχεία-ταχύ κλίνονται τα αμβλύς,ευθύς, θρασύς, οξύς, κ.ά.

Σύμφωνα με το σταχτής-σταχτιά-σταχτί κλίνονται τα θαλασσής, χρυσαφής κ.ά.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1.Όλα τα επίθετα της είναι οξύτονα.

2. Τα επίθετα της ομάδας σε -ύς, -εία, -ύ διατηρούν στους περισσότερους τύπους τη μορφολογία που είχαν στην αρχαία ελληνική.

Επίθετα σε -ης, -α, -ικο και σε -άς/-ής, -ού, -άδικο/-ήδικο (ανισοσύλλαβα)

Σύμφωνα με το ζηλιάρης-ζηλιάρα-ζηλιάρικο κλίνονται τα: ζαβολιάρης, κοντούλης, παραπονιάρης, πεισματάρης κ.ά.

Σύμφωνα με το φωνακλάς-φωνακλού-φωνακλάδικο κλίνονται τα επίθετα:

α) με κατάληξη αρσενικού σε -άς, π.χ. κοιλαράς, λογάς, παραμυθάς, υπναράς κ.ά.,

β) με κατάληξη αρσενικού σε -τζής, π.χ. καβγατζής, τζαμπατζής κ.ά. και

γ) με κατάληξη αρσενικού σε -λής, π.χ. μερακλής, μπελαλής κ.ά.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1.Η γενική πληθυντικού του θηλυκού της ομάδας των επιθέτων σε -ης, -α, -ικο δεν παρουσιάζει τύπο.

2.Ορισμένα επίθετα σε –ούλης, κατά κανόνα υποκοριστικά, σχηματίζουν ουδέτερο και σε -ούλι, π.χ. καημενούλης, καημενούλα, καημενούλικο και καημενούλι.

3.Ορισμένα επίθετα της ομάδας σε -ης, -α, -ικο σχηματίζουν το θηλυκό με κατάληξη -ούσα ή –ού, π.χ. μαυρομάτης-μαυρομάτα και μαυροματού και μαυροματούσα.

Επίθετα σε –ης, -ης, -ες (δικατάληκτα)

 Σύμφωνα με το επιμελής-επιμελής-επιμελές κλίνονται τα αβλαβής, ειλικρινής, ευτυχής, διεθνής, υγιής κ.ά.

Σύμφωνα με το συνήθης-συνήθης-σύνηθες κλίνονται τα αυτάρκης, καλοήθης κ.ά.

Επίθετα σε -ων, -ουσα, -ον

Σύμφωνα με το μέλλων-μέλλουσα-μέλλον κλίνονται τα δευτερεύων, ενδιαφέρων, επείγων, επιβλέπων κ.ά.

Σύμφωνα με το παρών-παρούσα-παρόν κλίνονται τα αποτυχών, απών, επιλαχών, επιτυχών, παρών, τυχών κ.ά.

Επίθετα σε -ων/-ονας, -ων, -ον (δικατάληκτα)

Σύμφωνα με το εθνικόφρων, εθνικόφρων, εθνικόφρον κλίνονται τα γενναιόφρων, δεισιδαίμων, εμπειρογνώμων, μετριόφρων, νοήμων κ.ά.

Το επίθετο πολύς-πολλή-πολύ

Άκλιτα επίθετα

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν επίθετα που προέρχονται συνήθως από ξένες γλώσσες και παρουσιάζουν τον ίδιο μορφολογικό τύπο σε όλες τις πτώσεις και των τριών γενών. Μερικά από τα επίθετα αυτά είναι τα εξής: κομπλέ, μοβ, μπεζ, μπλε, ριγέ, σικ.

Αρέσει σε %d bloggers: