✔ Το πρώτο μέρος της νέας λέξης ονομάζεται πρώτο (α΄) συνθετικό και δεύτερο μέρος δεύτερο (β΄) συνθετικό
π.χ. η λέξη μαχαιροπίρουνα προέρχεται από τις λέξεις : μαχαίρι (α΄ συνθετικό) και πιρούνι (β΄συνθετικό).

✔ Η νέα λέξη που σχηματίζεται ονομάζεται σύνθετη λέξη και ανήκει στην ίδια γραμματική κατηγορία με το δεύτερο συνθετικό της,
π.χ. μέρα + νύχτα (ουσιαστικό) > μερόνυχτο (ουσιαστικό)
γλυκός + πικρός (επίθετο) > γλυκόπικρος (επίθετο)
καλός + δέχομαι (ρήμα) > καλοδέχομαι (ρήμα)

Τρόποι Σχηματισμού Σύνθετων

Α’ τρόπος:

π.χ. διά + τροφή = διατροφή

Β’ τρόπος:

π.χ. ανεβαίνω + κατεβαίνω = ανεβοκατεβαίνω

1.Σύνθεση με Αχώριστα μόρια (προθήματα)

Τα πιο συνηθισμένα προθήματα είναι τα αχώριστα μόρια, λέξεις οι οποίες δεν στέκονται μόνες τους στο λόγο και χρησιμοποιούνται μόνο για την παραγωγή άλλων λέξεων.

Σύνθεση με αχώριστα λαϊκά μόρια

Σύνθεση με αχώριστα λόγια μόρια

2.Σύνθεση με Ένωση Λέξεων

Ασκήσεις:

Άσκηση στα είδη των συνθέτων

Άσκηση στα είδη των συνθέτων

Η μορφή των σύνθετων λέξεων

Κατά τη σύνθεση μιας λέξης από τα δύο συνθετικά παρατηρούνται κάποιες φορές αλλαγές σχετικά με:

α) το συνθετικό φωνήεν,

β) την αποκοπή του α’ συνθετικού

γ) τις αλλαγές στο τελικό φωνήεν του α’ συνθετικού

1.Το συνθετικό φωνήεν

Όταν η πρώτη είναι κλιτή ή επίρρημα, ανάμεσα στις δύο λέξεις μπαίνει συνήθως το φωνήεν ο, που ονομάζεται συνθετικό φωνήεν, π.χ. μεγάλος + ιδιοκτήτης = μεγαλοϊδιοκτήτης

Παρατήρηση:

το συνθετικό φωνήεν χάνεται:

Όταν το αρχικό φωνήεν του β’ συνθετικού είναι α ή ο, π.χ.άγριος + άνθρωπος = αγριοάνθρωπος > αγριάνθρωπος

Εξαίρεση: Υπάρχουν και αρκετές περιπτώσεις όπου το συνθετικό φωνήεν διατηρείται, π.χ.

βόρειος + ανατολικός = βορειοανατολικός

2. Αποκοπή του α’ συνθετικού

Όταν το σύνθετο επρόκειτο να γίνει δυσκολοπρόφερτο, οι τελευταίες συλλαβές του α’ συνθετικού κόβονται, μένει όμως το συνθετικό φωνήεν, π.χ.

ανεβαίνω + κατεβαίνω = όχι ανεβαινοκατεβαίνω αλλά ανεβοκατεβαίνω

3.Αλλαγή (τροπή) του τελικού συμφώνου του α’ συνθετικού

Όταν το α’ συνθετικό μετά τη σύνθεση χάνει το τελικό του φωνήεν και το σύμφωνο που απομένει είναι κ, π, τ, τότε αυτό μετατρέπεται αντίστοιχα σε χ, φ, θ.

χ αντί κ: κακός + ὑποψία = καχυποψία

φ αντί π: υπό + ἥλιος = υφήλιος

θ αντί τ: αντί + υγιεινός = ανθυγιεινός

Πολυλεκτικά σύνθετα

Τα πολυλεκτικά σύνθετα είναι τριών ειδών:

Γνήσια και καταχρηστική σύνθεση

Αρκτικόλεξα και ακρωνυμίες


Discover more from Philologist-ina

Subscribe to get the latest posts to your email.