Θέμα του Ρήματος λέγεται το τμήμα που βρίσκεται στην αρχή και μένει αμετάβλητο, δηλαδή δεν αλλάζει κατά την κλίση του.
Κατάληξη του Ρήματος λέγεται το τμήμα που βρίσκεται στο τέλος και είναι μεταβλητό, δηλαδή αλλάζει.
- Η εσωτερική αύξηση μπαίνει ανάμεσα στο α΄ συνθετικό ἠ το πρόθημα και το θέμα του ρήματος και χάνεται όταν δεν τονίζεται.
π.χ. απορρίπτω: απέρριψα, απορρίψαμε
Τα ρήματα αυτά είναι:
α) κυρίως όσα έχουν ως α΄ συνθετικό κάποια προθετικά προθέματα, όπως: αμφι-, ανα-, αντι-, από-, δια-, εισ-, εν/μ/γ/λ-, επι-, κατά-, μετα-, προσ-, συν-, υπερ-, υπο-, κ.λπ. (συμβάλλω→συνέβαλα, εκφράζω→εξέφρασα). Όσα από τα ρήματα αυτά έχουν ως πρώτο συνθετικό πρόθυμα που τελειώνει σε φωνήεν στην αύξηση (εσωτερική συλλαβική αύξηση) χάνεται το τελικό φωνήεν του προθήματος (απορρίπτω → απέρριπτα και απέρριψα).
Εξαίρεση αποτελούν τα σύνθετα με α΄ συνθετικό τα προθήματα περι- και προ- (περιπλέκω→περιέπλεκα και περιέπλεξα, προτάσσω →προέτασσα και προέταξα). Ωστόσο, πολλά κοινά ρήματα με προθετικά προθήματα δεν παίρνουν ποτέ αύξηση (καταλαβαίνω→καταλάβαινα και κατάλαβα), σε άλλα πάλι είναι προαιρετική (προσβάλλω→ προσέβαλα ή πρόσβαλα ).
β) Κάποια που έχουν ως α΄ συνθετικό τα προθήματα ξανα- και παρα- η αύξηση είναι συνήθως προαιρετική (ξαναγράφω→ξαναέγραψα και ξανάγραψα).
γ) Η εσωτερική φωνηεντική αύξηση είναι υποχρεωτική στον παρατατικό και αόριστο του ρήματος υπάρχω (υπήρχα και υπήρξα).
ΠΡΟΣΟΧΗ!!!
Αύξηση παίρνουν τα ρήματα μόνο στην οριστική, σε καμία άλλη έγκλιση.
Οι εξαιρέσεις
α) ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο
Yπάρχουν μερικά ρήματα που παίρνουν –ή– ως αύξηση το. Αυτά είναι τα:
θέλω > ήθελα, ξέρω > ήξερα, πίνω > ήπια
β) ρήματα που αρχίζουν από φωνήεν
Yπάρχουν μερικά ρήματα που παίρνουν. Αυτά είναι:
έχω > είχα, έρχομαι > ήρθα, είμαι > ήμουν και το ρήμα υπάρχω που παίρνει εσωτερικά αύξηση: υπάρχω > υπήρχα.