Παραθετικά

1.Βαθμοί και παραθετικά επιθέτων

Οι βαθμοί των επιθέτων είναι τρεις:

Θετικός: Όταν το επίθετο φανερώνει απλώς μια ιδιότητα του όντος. π.χ. δίκαιος

Συγκριτικός: Όταν το επίθετο φανερώνει ότι το ον έχει μια ιδιότητα σε ανώτερο βαθμό σε σύγκριση με κάποιο άλλο. π.χ. δικαιότερος

Υπερθετικός: Όταν το επίθετο φανερώνει ότι το ον έχει μια ιδιότητα σε πολύ μεγάλο βαθμό, χωρίς να γίνεται σύγκριση με άλλα (απόλυτος υπερθετικός), ή όταν το επίθετο φανερώνει ότι το ον έχει μια ιδιότητα σε πολύ μεγάλο βαθμό συγκριτικά με άλλα του ίδιου είδους (σχετικός υπερθετικός) π.χ. δικαιότατος

2.Σχηματισμός μονολεκτικών παραθετικών

Οἱ πιὸ συνηθισμένες παραθετικὲς καταλήξεις εἶναι:

γιὰ τὸ συγκριτικό: -τερος, -τέρα, -τερος

γιὰ τὸ ὑπερθετικό: -τατος, -τάτη, -τατον.

Επομένως τὰ παραθετικὰ μὲ τὶς παραπάνω καταλήξεις εἶναι δευτερόκλιτα ἐπίθετα, τρικατάληκτα μὲ τρία γένη.

3. Παραθετικά σε -ότερος, -ότατος και -ώτερος, -ώτατος

Τὰ παραθετικὰ τῶν δευτερόκλιτων ἐπιθέτων:

• διατηροῦν τὸ χαρακτῆρα τοῦ θετικοῦ ο:

1.       Όταν πριν από την κατάληξη –ος του αρσενικού του επιθέτου υπάρχει μακρό φωνήεν (η,ω) ή δίφθογγος (αι, ει, οι,…)

Π.χ. ξηρός – Ξηρότερος – Ξηρότατος

2. Όταν πριν από την κατάληξη –ος του αρσενικού του επιθέτου υπάρχει θέσει μακρό φωνήεν, δηλ. βραχύ φωνήεν που το ακολουθούν 2 ή 3 σύμφωνα ή 1 διπλό (ξ,ψ,ζ)

Π.χ. θερμός – Θερμότερος – Θερμότατος

3. Τα παρακάτω επίθετα:

ἰσχυρός, λιτός, τρανός, ἀνιαρός, πράος, κενός, στενός

Π.χ. τρανός – Τρανότερος – Τρανότατος

4. Όταν το επίθετο έχει ως β΄συνθετικό μια από τις λέξεις: λύπη, νίκη, θυμός, χυμός, κυρος, κίνδυνος, ψυχή, τιμή

Π.χ. επι-κίνδυνος, – Επικινδυνότερος – Επικινδυνότατος

• τὸν ἐκτείνουν σὲ ω:

1. Όταν πριν την κατάληξη –ος του αρσενικού του επιθέτου υπάρχει βραχύ φωνήεν (ε,ο)

 π.χ. νέ-ος – νεώτερος – νε-ώτατος

Εξαιρούνται τα: κενός, ξένος, στεγνός

2. Όταν πριν από την κατάληξη –ος του αρσενικού του επιθέτου υπάρχει δίχρονο φωνήεν (α,ι,υ) το οποίο κατά κανόνα θεωρείται βραχύ

Π.χ. δυνα-τός – Δυνατώτερος – Δυνατώτατος

4. Αναλογικός σχηματισμός παραθετικών

5. Ανώμαλα παραθετικά

6. Κλίση των συγκριτικών σε –ίων, -ιον(και–ων,-ον)

7. Περιφραστικά Παραθετικά

• Ὅλα τα ἐπίθετα μπορούν νὰ σχηματίσουν και περιφραστικὰ παραθετικά.

8. Ελλειπτικά Παραθετικά

Τα περισσότερα παράγονται απὸ επιρρήματα, προθέσεις ή μετοχές:

Δεν σχηματίζουν παραθετικά, όσα φανερώνουν ἰδιότητα, ποιότητα ἤ κατάσταση .

9. Παραθετικά Επιρρημάτων

Πολλὰ επιρρήματα της αρχαίας δέχονται σύγκριση και σχηματίζουν παραθετικά.