Αριθμητικά λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν αριθμούς ή παράγονται από ονόματα αριθμών. Διακρίνονται σε:
Αριθμητικά ουσιαστικά που σημαίνουν αφηρημένη αριθμητική ποσότητα και είναι όλα θηλυκά και λήγουν σε -άς. π.χ. δυ-άς, τρι-ὰς κ.λπ. Κλίνονται όπως τα θηλυκά οδοντικόληκτα της γ’ κλίσης σε –άς, γεν. –άδος.
Αριθμητικά επιρρήματα που φανερώνουν πόσες φορές επαναλαμβάνεται κάτι. Τα περισσότερα σχηματίζονται από το θέμα των απόλυτων αριθμητικών επιθέτων και λήγουν σε –άκις ή –κις π.χ. πεντάκις, δεκάκις κ.λπ. Εξαίρεση αποτελούν τα: ἅπαξ (= για μια μόνο φορά), δὶς (= για δύο φορές), τρὶς (= για τρεις φορές) και ἐνάκις (= για εννέα φορές).
Αριθμητικά επίθετα που διακρίνονται σε απόλυτα, τακτικά, χρονικά, πολλαπλασιαστικά και αναλογικά.
Κλίση Αριθμητικών Επιθέτων
1. Τα απόλυτα αριθμητικά δηλώνουν απλώς ένα ορισμένο πλήθος όντων: εἷς, μία, ἕν.
Παρατηρήσεις:
– Τα αριθμητικά από το 5 μέχρι και το 100 είναι άκλιτα (π.χ. τῶν τριάκοντα τυράννων κ.λπ.).
– Από το 200 και εξής κλίνονται μόνο στον πληθυντικό αριθμό όπως τα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα.
– Τα απόλυτα αριθμητικά από το διακόσιοι, -αι, -α και πέρα μπορούν να βρεθούν και στον ενικό αριθμό όταν προσδιορίζουν περιληπτικά ουσιαστικά: π.χ. τὴν παρὰ Περδίκκου διακοσίαν ἵππον ἐν Ὀλύνθῳ μένειν.
2. Τα τακτικά αριθμητικά φανερώνουν την τάξη, τη θέση που κατέχει κάτι σε σχέση με μια σειρά από όμοιά του: πρῶτος, δευτέρα κ.λπ.
Σχηματίζονται από τα απόλυτα αριθμητικά.
– Από το 1 έως και το 12 είναι μονολεκτικά με την κατάληξη -τος, -τη, -τον (π.χ. πρῶτος, -τη, -τον)
– Από το 13 έως και το 19 είναι περιφραστικά (π.χ. τρίτος και δέκατος κ.λπ.).
Εξαιρούνται τα:
δεύτερος, -τέρα, -τερον,
ἕβδομος, -μη, -μον και
ὅγδοος, -όη, -οον.
– Από το 20 και πέρα σχηματίζονται με την κατάληξη -στός, -στή, -στόν: π.χ. εἰκοστός, -στή, -στὸν κ.λπ.
Κλίνονται όπως τα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα σε ος, -η, -ον.
3.Τα χρονικά αριθμητικά (που δεν τα συναντάμε στη νέα ελληνική) φανερώνουν ποια ημέρα συμβαίνει μια πράξη, από τότε που άρχισε. Αυτά σχηματίζονται από το θέμα των τακτικών και λήγουν σε –αῖος: π.χ. δευτεραῖος ἀφίκετο (= έφτασε τη δεύτερη μέρα αφότου ξεκίνησε).
Κλίνονται όπως τα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα σε -ος, -α, -ον.
4. Τα πολλαπλασιαστικά αριθμητικά δηλώνουν από πόσα μέρη αποτελείται κάτι. Σχηματίζονται από το θέμα των απόλυτων με την προσθήκη της κατάληξης -πλοῦς. π.χ. (τρί-α) τριπλοῦς.
Κλίνονται όπως τα συνηρημένα τρικατάληκτα επίθετα της βʹ κλίσης σε – οῦς, -ῆ, -οῦν. π.χ. (ἁπλόος) ἁπλοῦς, (ἁπλόη) ἁπλῆ , (ἁπλόον) ἁπλοῦν,κτλ.
5.Τα αναλογικά αριθμητικά δηλώνουν πόσες φορές είναι μεγαλύτερο ένα ποσό από ένα άλλο του ίδιου είδους. Τα περισσότερα σχηματίζονται από το θέμα των απόλυτων και λήγουν σε -πλάσιος. π.χ. (δι-ο) διπλάσιος.
Κλίνονται όπως τα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα σε -ος, -α, -ον.
