1.Προσωπικές Αντωνυμίες
Προσωπικές λέγονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου
Πρώτο πρόσωπο είναι εκείνο που ενεργεί: ἐγώ
Δεύτερο πρόσωπο είναι εκείνο που του απευθυνόμαστε: ἐσύ
Τρίτο πρόσωπο είναι εκείνο για το οποίο γίνεται λόγος: αὐτός, κ.τ.λ.
2.Δεικτικές Αντωνυμίες
Δεικτικές λέγονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν δείξιμο (αισθητό ή νοητό) και είναι οι εξής:
1. οὗτος, αὕτη, τοῦτο
2.ἐκεῖνος, ἐκείνη, ἐκεῖνο
3. ὅδε, ἥδε, τόδε (= αυτός εδώ, αυτός δα, ο εξής)
4.τοιόσδε, τοιάδε, τοιόνδε ή τοιοῦτος, τοιαύτη, τοιοῦτο(ν) (= τέτοιος)
ή
5.τοσόσδε, τοσήδε, τοσόνδε ή τοσοῦτος, τοσαύτη, τοσοῦτο(ν)
ή
6.τηλικόσδε, τηλικήδε, τηλικόνδε ή τηλικοῦτος, τηλικαύτη, τηλικοῦτο(ν)(= τόσο μεγάλος)
ή
3. Οριστική / Επαναληπτική Αντωνυμία
1. Οριστική είναι η αντωνυμία αὐτός, όταν χρησιμοποιείται για να ορίσει κάτι (δηλ. να το ξεχωρίσει από άλλα), π.χ. τὴν στρατείαν αὐτός Ξέρξης ἤγαγε ( = μόνος του ο Ξέρξης, αὐτός ο ίδιος και όχι άλλος)
2. Επαναληπτική είναι η αντωνυμία αὐτός (μόνο στις πλάγιες πτώσεις), όταν χρησιμεύει για να επαναλάβει κάτι που γι’ αυτό έγινε λόγος πρωτύτερα, π.χ. Κῦρον μεταπέμπεται ἀπὸ τῆς ἀρχῆς, ἧς αὐτὸν (δηλ. τὸν Κῦρον) σατράπην ἐποίησε.
Η αντωνυμία αὐτός, όταν εκφέρεται μαζί με το άρθρο, σημαίνει ταυτότητα, ὁ αὐτὸς = ο ίδιος.
4. Κτητικές Αντωνυμίες
Κτητικές λέγονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν σε ποιον ανήκει κάτι, δηλαδή τον κτήτορα.
1.ἐμός, ἐμή, ἐμόν
2. σός, σή, σόν
3. ἐός, ἐήν, ἐόν
4. ἡμέτερος, ἡμετέρα, ἡμέτερον
5.ὑμέτερος, ὑμετέρα, ὑμέτερον
6. σφέτερος, σφετέρα, σφέτερον
5. Αυτοπαθητικές Αντωνυμίες
Αυτοπαθητικές λέγονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν ότι το ίδιο υποκείμενο ενεργεί και συγχρόνως παθαίνει.
6. Αλληλοπαθητική Αντωνυμία
Αλληλοπαθητική λέγεται η αντωνυμία που φανερώνει ότι δύο ή περισσότερα πρόσωπα ενεργούν και παθαίνουν αμοιβαίως, πχ. οὗτοι ἠδίκουν ἀλλήλους (= ο ένας αδικούσε τον άλλον)
Η αλληλοπαθητική αντωνυμία, επειδή είναι λέξη που φανερώνει δύο ή περισσότερα πρόσωπα, έχει μόνο δυϊκό και πληθυντικό.
7. Ερωτηματικές Αντωνυμίες
Ερωτηματικές λέγονται οι αντωνυμίες που εισάγουν ερωτήσεις.
Ερωτηματικές αντωνυμίες είναι οι εξής:
1. τίς, τίς, τί(=ποιος;)
2. πότερος, ποτέρα, πότερον (= ποιος από τους δύο;)
3. πόσος, πόση, πόσον
4. ποῖος, ποία, ποῖον (= τι λογής;)
5. πηλίκος, πηλίκη, πηλίκον (πόσο μεγάλος; ή ποιας ηλικίας;)
6. ποδαπός, ποδαπή, ποδαπόν (από ποιο τόπο;)
7. πόστος, πόστη, πόστον (= τι θέση έχει σε μια αριθμητική σειρά;)
8. ποσταῖος, ποσταία, ποσταῖον (σε πόσες μέρες;)
8. Αόριστες Αντωνυμίες
Αόριστες λέγονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν κάτι αόριστο, που δεν μπορεί κανείς ή δε θέλει να το ονομάσει. Αόριστες αντωνυμίες είναι κυρίως οι ακόλουθες τρεις:
1. τὶς, τὶς, τὶ (= κάποιος)
2. ὁ δεῖνα, ἡ δεῖνα, τὸ δεῖνα
3. ἔνιοι, ἔνιαι, ἔνια (= μερικοί)
Στις αόριστες αντωνυμίες ανήκουν και τα ακόλουθα επίθετα που λέγονται και επιμεριστικές αντωνυμίες, γιατί σημαίνουν επιμερισμό από ένα σύνολο δύο ή περισσότερων ουσιαστικών:
1. πᾶς, πᾶσα, πᾶν (καθένας χωρίς καμιά εξαίρεση· πάντες = όλοι)
2. ἕκαστος, ἑκάστη, ἕκαστον
3. ἄλλος, ἄλλη, ἄλλο
4. οὐδείς, ουδεμία, οὐδέν – μηδείς, μηδεμία, μηδέν (κανείς)
5. ἀμφότεροι, ἀμφότεραι, ἀμφότερα (= και οι δυο μαζί)
6. ἑκάτερος, ἑκατέρα, ἑκάτερον (= καθένας από τους δύο)
7. ἕτερος, ἑτέρα, ἕτερον (= άλλος· λέγεται για δύο ουσιαστικά)
8. οὐδέτερος, οὐδετέρα, οὐδέτερον – μηδέτερος, μηδετέρα, μηδέτερον (= ούτε ο ένας ούτε ο άλλος)
9. ποσός, ποσή, ποσόν (= κάμποσος)
10. ποιός, ποιά, ποιόν (= κάποιας λογής)
11. ἀλλοδαπός, ἀλλοδαπή, ἀλλοδαπόν (= από άλλο τόπο)
9. Αναφορικές Αντωνυμίες
Αναφορικές λέγονται οι αντωνυμίες με τις οποίες κανονικά μια ολόκληρη πρόταση αναφέρεται σε λέξη άλλης πρότασης ή στο όλο νόημά της. Αναφορικές αντωνυμίες είναι οι εξής:
1. ὅς, ἡ, ὅ (= ο οποίος, αυτός που)
2. ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ (= αυτός ακριβώς που)
3. ὅστις, ἥτις, ὅ,τι (= όποιος)
4. ὁπότερος, ὁποτέρα, ὁπότερον (= όποιος από τους δύο)
5. ὅσος, ὅση, ὅσον
6. ὁπόσος, ὁπόση, ὁπόσον (= όσος)
7. οἷος, οἵα, οἷον (= τέτοιος που)
8. ὁποῖος, ὁποῖα, ὁποῖον (χωρίς άρθρο = όποιας λογής)
9. ἡλίκος, ἡλίκη, ἡλίκον (= όσο μεγάλος)
10. ὁπηλίκος, ὁπηλίκη, ὁπηλίκον (= όσο μεγάλος)
11. ὁποδαπὸς, ὁποδαπὴ, ὁποδαπὸν (= από ποιον τόπο· σε πλάγια ερώτηση)
10. Συσχετικές Αντωνυμίες
Συσχετικές λέγονται οι ερωτηματικές, οι αόριστες, οι δεικτικές και οι αναφορικές αντωνυμίες, γιατί έχουν μεταξύ τους κάποια σχέση, δηλαδή σε κάθε ερωτηματική αντωνυμία αντιστοιχεί μια από τις άλλες, π.χ. τίς; > οὐδείς > οὗτος > ὅς
Discover more from Philologist-ina
Subscribe to get the latest posts to your email.